پول بیشتر یا خانواده: تصمیمات سخت مالی و ارزش های ما

فرض کنید در حال حاضر ماهی 25 میلیون تومان حقوق می گیرید و از زندگی خود راضی هستید. یک کار به شما پیشنهاد می شود با حقوق 35 میلیون تومان در ماه. اگر این کار را بپذیرید، باید هفته ای سه روز دور از خانواده باشد.

آیا این موقعیت را قبول می کنید یا در شغل فعلی خود می مانید؟

با دو نفر از دوستانتان در حال بالا رفتن از ک.ه هستید. پنج ساعت از مسیر را رفته اید و یک ساعت مانده تا قله. هوا خراب می شود. مسعود می گوید، چیزی نمانده، ادامه دهیم. اما مریم نظرش این است که برگردد و نگران وضعیت هواست.

آیا ادامه می دهید یا بر می گردید؟

ریشه تصمیمات

تصمیمات ما را ارزش هایمان می سازند. تصمیماتی که مبتنی بر ارزش های گرفته می شوند، تصمیمات درست هستند. تصمیمات اشتباه یا بر خلاف ارزش های ما گرفته می شوند، یا در زمان تصمیم گیری اصلا به نسبت آن ها با ارزش هایمان توجهی نمی کنیم و به اصطلاح بدون فکر تصمیم می گیریم. بنابراین درست یا غلط بودن تصمیم، بستگی به این دارد که مبتنی بر ارزش های ما هست یا نه، و نه اینکه چه نتیجه ای از آن تصمیم حاصل می شود.

بنابراین طبیعی است که آدم هایی که ارزش های مختلفی دارند، تصمیمات متفاوتی می گیرند. اما ارزش های ما ارزش یکسانی برایمان ندارند. می توانیم ارزش های خود را در دو سر یک طیف دسته بندی کنیم:

• ارزش های بنیادی: این ارزش های قابل گذشت و مذاکره و مصالحه نیستند. در هر شرایطی برای ما مهم هستند. مثلا حفظ حیات، حفظ اعتبار، راستگویی و …
• ارزش های غیر بنیادی: این ارزش ها برای ما حیاتی نیستند و گاهی حاضر بر سر آن ها مذاکره کنیم و از آن ها بگذریم. مثلا زیبایی، تحصیلات، پولدار بودن و …

انواع تصمیمات

اینکه در زمان گرفتن یک تصمیم، چقدر تقابل بین ارزش های ما بوجود می آید، درجه سختی تصمیمات را می سازد.

• تصمیمات خیلی ساده: برای گرفتن این تصمیمات نیازی نیست که از هیچ یک از ارزش هایمان بگذریم. مثلا برای فردی که سلامتی و لذت بردن ارزش های بنیادی هستند، وقتی از یک ورزش لذت می برد، گرفتن تصمیم برای ادامه آن ورزش خیلی ساده است.
• تصمیمات ساده: موقع گرفتن تصمیمات ساده ما ممکن است تضادی بین ارزش هایمان حس کنیم، اما این تضاد بین ارزش های بنیادی و غیر بنیادی رخ می دهد. مثلا فردی را در نظر بگیرید که ثروت برایش ارزش غیر بنیادی و راستگویی یکی ارزش های بنیادی است. حالا بر سر یک دو راهی است که اگر دروغ بگوید، می تواند پول خوبی بدست بیاورد. برای این فرد، خیلی سخت نیست که راستگویی پیشه کند.
• تصمیمات سخت: تصمیمی سخت است که گرفتن آن با تضاد بین ارزش های بنیادی همراه است. مثلا اگر برای من سلامتی و ثروت هر دو ارزش بنیادی باشند، اگر مجبور شوم به خاطر پول بیشتر، کمتر ورزش کنم و سلامتی خود را به خطر بیندازیم، با یک تصمیم سخت مواجه ام، بیشتر کار کنم یا نه؟ از سلامتی بگذرم یا ثروت؟ گرفتن تصمیمات سخت مثل نشستن رو اره است. از هر طرف که بروی دردناک است.

چرا تصمیمات دیگران را درک نمی کنیم؟

بنابراین طبیعی است که درک نکنیم چرا دیگران، تصمیماتی متفاوت از ما می گیرند. چون آن ها ارزش های متفاوتی با ما دارند و بر اساس این ارزش ها به تصمیم می رسند. اصولی که ما به آن ها معتقدیم می تواند بسیار متفاوت باشد. حتی دو فرد با ارزش های مشابه، در بسیاری مواقع به تصمیمات متفاوتی می رسند، چون اهمیتی که به ارزش های مختلف می دهند، یکسان نیست. برای یک نفر ممکن است زیبایی یه ارزش بنیادی و برای دیگری یک ارزش غیر بنیادی باشد و حتی داستان از این هم می تواند پیچیده تر شود، ما خیلی وقت ها از ارزش های خود اطلاعی نداری و ارزش های ما در طول زندگی ثابت نمی ماند. در نتیجه کاملا طبیعی است که در مسائل مختلف، اختلاف نظرهای جدی داشته باشیم.

دوست ما تصمیم گرفت به پول بیشتر نه بگوید و پیش خانواده اش بماند و مهاجرت نکند، ما از این تصمیم تعجب کرده ایم. طبیعی است!

بروم برای پول بیشتر شهر دیگر کار کنم؟ پیشمان نمی شوم

حالا می دانید که به این سوال باید بر اساس ارزش های خودتان پاسخ دهید. تا زمانی که تصمیمات شما، مبتنی بر ارزش هایتان باشد، از نتیجه راضی خواهید بود. اما ارزش ها را نباید به حال خودشان رها کنیم.

بازبینی ارزش ها

در برخی مناطق دنیا، هنوز ختنه دختران امری رایج است. برای یک خانواده اینکه دخترش ختنه شده باشد، یک ارزش به حساب می آید. باید به انتخاب خانواده ها احترام گذاشت یا این یک ارزش نادرست است.

وقتی پول برای من یک ارزش است، وقتی کار زیاد باعث آسیب به شریک زندگی من می شود، آیا باید بر این ارزش پافشاری کنم یا می شود در آن تجدید نظر کرد؟

خلاصه اینکه

• فهرستی از ارزش های خود بنویسید و جلوی چشم داشته باشید
• هر وقت نیاز بود تصمیم مهمی بگیرید، مشخص کنید که این تصمیم از چه نوعی است، خیلی ساده، ساده یا سخت
• برای گرفتن تصمیمات سخت درست، نیاز دارید که با ارزش های خود در تماس باشید. یعنی بدانید چه ارزش هایی دارید و هر ارزش چقدر برای شما مهم است.
• وقتی از تصمیمات دیگران شگفت زده می شوید، یادتان باشد که آن ها بر اساس ارزش های متفاوتی نسبت به شما عمل می کنند.
• پیشمانی وقتی پیش می آید که ما تصمیمی بر خلاف ارزش هایمان می گیریم.